Համո Սահյան (Համազասպ Միքայելի Սահյան, 1914-1993) հայ բանաստեղծ, արձակագիր, թարգմանիչ և հասարակական գործիչ էր, որն իր մեծ ավանդն ունի հայ գրականության զարգացման գործում:

Կենսագրություն

• Ծնվել է 1914 թ. ապրիլի 14-ին, Լոռու մարզի Ախթալա գյուղում։
• Սովորել է Երևանի պետական համալսարանի բանասիրական ֆակուլտետում։
• Աշխատել է որպես գրականության ուսուցիչ, ապա՝ «Սովետական գրականություն» ամսագրի խմբագիր։
• Մահացել է 1993 թ. հուլիսի 17-ին, Երևանում։

Գրական գործունեություն

Սահյանի ստեղծագործությունները բնութագրվում են բնության, հայրենիքի, մարդկային զգացմունքների և փիլիսոփայական խոհերի լիրիկական ներկայացմամբ։ Նրա բանաստեղծություններին բնորոշ են պարզությունը, խորությունը և երաժշտականությունը։

Գրքերից հիշարժան են.

• «Առաջին երգը» (1935)
• «Երկրային ճանապարհներ» (1960)
• «Սպիտակ գիրք» (1972)
• «Հայոց աշխարհ» (1981)

Նա նաև թարգմանել է ռուս (Պուշկին, Լերմոնտով), եվրոպական (Գյոթե, Շիլլեր) և այլ հեղինակների ստեղծագործությունները։

Մրցանակներ և պարգևներ

• Հայաստանի պետական մրցանակ (1974)
• Մեսրոպ Մաշտոցի շքանշան (1984)
• ԽՍՀՄ ժողովուրդների բարեկամության շքանշան

Հիշատակ

Նրա անունով են կոչվել Երևանի փողոց, դպրոցներ, իսկ 2014-ին նշվել է նրա ծննդյան 100-ամյակը։

Սահյանի ստեղծագործությունները մինչ օրս մեծ ժողովրդականություն են վայելում և ուսումնասիրվում են դպրոցներում ու համալսարաններում։

Oգտվել եմ DeepSeek կայքից։

Սովորում ենք ճիշտ լվացվել

Քանի որ մեր ձեռքերը մեր մարմնի ամենաօգտագործվող մասն են, դրանք հարկավոր է հաճախակի լվանալ:

Լվացվելու համար օգտագործում ենք ջուր և օճառ: Օճառը լինում է պինդ և հեղուկ : Ցանկալի է օգտագործել հեղուկ օճառ, քանի որ այն գտնվում է փակ ամանում և ձեռքից ձեռք չի անցնում:

Լվացվելը պարտադիր է ուտելուց , սնունդ պատրաստելուց առաջ, պետքարանից հետո, դրսից տուն գալուց, կենդանիների հետ շփվելուց, հողի հետ խաղալուց հետո և այլն:

Լվացվելիս պետք է ուշադրություն դարձնել եղունգների տակին, մատների միջև տարածություններին:

Ձեռքերը պետք է լավ չորացնել անձնական սրբիչով, կամ թղթե անձեռոցիկով:

Культура Армении

История культуры сформированного армянского народа берёт начало с VI—V веков до н. э. и является продолжением ещё более древней культуры Урарту^[2]. Как отмечает авторитетная энциклопедия «Британника» Армения один из древнейших центров мировой цивилизации^[3]. Важнейшее значение для дальнейшего развития истории и культуры армянского народа имело принятие в первые годы IV столетия христианства в качестве государственной и единственной религии Армении. Именно с IV века начинается новая фаза в истории армянской культуры — начало средневекового армянского искусства. Общий подъём армянской культуры охватывает период до VII века включительно^[4], до окончательного утверждения в Армении арабского ига. Последующее значительное развитие начинается с концa IX века, и связано оно с восстановлением в 885 году независимого Армянского царства, что стало началом нового золотого века в армянской истории^[5]. Период культурного подъёма продолжился до XIII века включительно и характеризуется некоторыми авторами как Армянское Возрождение. После около двухвекового кризиса в XV—XVI столетиях, культурная жизнь вновь оживляется с XVII века

• Праздник Трндез

Терендез (Трндез; арм. Տրնդեզ) — армянский традиционный праздник в честь Сретения Господня (Тъярнэндарач), отмечается 13 февраля^[1]. Праздник начинается вечером, когда жгут костры, и часто считается приуроченным к 14 февраля (когда армянская церковь празднует Сретение).

• Издавна главным атрибутом праздничного действа остаётся костёр, через который, взявшись за руки, прыгают влюблённые пары. Считается, что если им удаётся совершить прыжок не расцепляя рук, то их семья будет крепкой, а любовь вечной. Пока молодёжь совершает прыжки, люди постарше посыпают их семенами пшеницы и конопли, что также является своеобразным пожеланием благополучия в семейной жизни. Также, согласно армянским верованиям, пламя праздничного костра в этот день придаёт тем, кого «лизнёт», энергию обновления и благополучие в жизни.

• Праздник Вардавар

Армянские народные традиции возводят праздник к Всемирному Потопу и cвязанной с ней истории о голубице Ноя^[7]

По другой версии, Вардавар связан с культом Астхик — богини любви, водной стихии и плодородия. Также Вардавар связывается с Анаит. Отсюда и традиционное обливание водой друг друга и установление букетов из алых или оранжевых цветов перед домом (или на крыше).

Однако, хеттская этимология названия означает, что праздник должен был появиться ещё в более ранний период, когда ещё не сформировались культы Астхик и Анаит, не позднее , чем эпоха государства Хайаса (2-е тысячелетие до нашей эры)^[3]. Таким образом, вардавар можно считать древнейшим из сохранившихся армянских праздников.

Согласно преданию Армянской Церкви, Григорий Просветитель назначил праздник Преображения на первый день армянского календаря — 1-е число месяца Навасард (11 августа). В этот день отмечался языческий праздник, и некоторые его элементы сохранились в обрядах народного празднования Преображения. Традициям обливать друг друга водой, выпускать голубей и т. д.

В VI веке католикос Мовсес II (574—604) включил праздник Преображения в пасхальный цикл и назначил его на 7-е воскресенье после Пятидесятницы. Таким образом, праздник стал переходящим и выпадает на период с 28 июня до 1 августа^[8].

В субботу перед Вардаваром Церковь вспоминает Ветхозаветный Кивот и отмечает праздник Новой Св. Церкви. Понедельник после Вардавара — день поминовения усопших.

День памяти жертв геноцида армян 

Несмотря на то, что планомерное и институционально подкреплённое уничтожение армянского населения в Османской Турции началось ещё с конца XIX века, 24 апреля в качестве мемориальной даты выбрано не случайно. Именно в этот день в 1915 году в османской столице Стамбуле были арестованы и позднее умерщвлены более 800 представителей армянской интеллигенции. Так армянский народ, большая часть которого на тот момент проживала в Западной Армении, лишился большей части интеллектуальной элиты. Вслед за этим событием последовала череда убийств и выселений этнических армян, получившая название «геноцид армян».

Традиционно в этот день миллионы армян и сочувствующих им представителей других народов в разных странах мира отдают дань памяти жертвам геноцида, унёсшего жизни около 1,5 миллионов армян или около половины всех армян мира на тот период. Сохранились лишь армяне Российской империи, а также армяне-беженцы в третьих странах. Каждый год в этот день сотни тысяч людей в Ереване поднимаются на мемориальный холм Цицернакаберд и возлагают гвоздики и тюльпаны к вечному огню.

12,75 + 8,965 = 21,40

−7,38 + 5,14 = -2,24

25,67 − 14,92 = 10,75

3,897 + 9,56 = 12,953

−6,25 + 13,78 = 20,8

48,36 − 23,89 = 24,47

13,5 + 9,745 = 23,245

−19,24 + 7,56 = −11,68

56,9 − 37,68 = 19,22

−8,12 + 3,99 = −4,13

4,328 + 7,493 = 11,821

−15,6 + 11,75 = −3,85

2,43 − 3,7 = −1,27

10,67 + 14,25 = 24,92

−12,14 + 8,92 = −3,22

22,84 − 9,56 = 13,28

15,63 + 17,98 = 33,61

−21,35 + 13,12 = −8,23

17,88 − 6,57 = 11,31

−13,4 + 11,85 =  −1,55

9,215 + 4,378 = 13,593

−18,74 + 22,98 = 4,24

6,445 − 3,16 = 3,285

−23,5 + 19,72 = −3,78

45,68 + 32,54 = 78,22

2. Հաշվի’ր քառակուսու պարագիծը, եթե նրա կողմը 3,25 սմ։

P = 3,25 + 3,25 + 3,25 + 3,25 = 6,50 + 6,50 = 13 սմ

3. Հաշվի’ր ուղղանկյան պարագիծը, եթե նրա երկարությունը 5,6 մ է, իսկ լայնությունը 1,2 մ։

P = 5,6 + 5,6 + 1,2 + 1,2 = 11,2 + 2,4 = 13,6

Գտի՛ր այն հատվածները, որտեղ երևում է, որ թագավորը․
ա) խելացի է

Թագավորն այդ ամենը նկատեց և գովեց իր մտքումը նրա հնարագիտությունը, միայն նրա ոտքի կանգնելով խոր գլուխ տալը թագավորի մեջ կասկած ձգեց, թե՝ չլինի՞ իրան ճանաչեց։ Այս բանն ստուգելու համար թագավորը մի մութ հարցմունք արավ նրան.
— Մի՞թե, մի՞թե…— պատասխանեց ջուլհակը։
Թագավորը, «չլինիմ, չլինիմ» ասելով՝ ուզեց ասել ծերունուն. «Եթե ինձ ճանաչեցիր՝ չլինի թե երևցնես այդ բանը, թող մեր մեջը մնա»։ Իսկ ծերունին պատասխանեց՝ «Մի՞թե, մի՞թե», այսինքն՝ «Մի՞թե ես հիմար եմ և այդքանը չգիտեմ»։

բ) արհեստասեր է

Մի այդքան էլ իմ գանձարանից ստացիր և մի մեծ գործարան բաց արա. թող ծաղկի քո արհեստը իմ երկրիս մեջ։ Այսուհետև իմ պալատի դռները միշտ բաց են քեզ համար, թող իմ հովանավորությունը լիուլի տարածվի քո իմաստուն ժառանգների և քո ազգի վրա։

4․ Գտի՛ր հատվածներ, որտեղ երևում է ջուլհակի հնարամտությունը․
ա) գործում

Ջուլհակի աջ ու ձախ կողմին մի-մի օրորոց կար դրված։ Երբ որ նա սկսեց գործել՝ օրորոցներն էլ սկսեցին օրորվիլ տանիքի ինքնաշարժ եղեգի պես։ Օրորոցում եղած երեխաները ծերունու թոռներն էին, որոնց մայրերը, տան մի անկյունում նստած՝ ճախարակով բամբակ էին մանում կտավի համար։ Իր հարսներին գործից չգցելու համար հնարագետ ջուլհակը տանիքի եղեգից մի թել էր կապել, թելի մեկ ծայրը փաթաթել կտավի սանրին, որ իր տարուբերվելովը շարժում էր եղեգը։ Օրորոցներից նմանապես թելեր ուներ կապած, որոնց հակառակ ծայրերը իր աջ ու ձախ մատներին էր փաթաթել։
Աջ ձեռքով մաքուքը  նետելիս՝ աջ կողմի օրորոցն էր օրորվում, ձախով նետելիս՝ ձախ կողմինը։ Այսպիսով, նա մեկ անգամից երեք գործ էր կատարում։

բ) խոսքում

— Ո՛ղջ լինի թագավորը,— ասաց ջուլհակը։— Այս մարդը մի խելագար դերվիշ է։ Երևակայել է, որ ինքը մի շատ զորեղ իմաստուն մարդ է և կարող է մեր ամբողջ աշխարհքին տիրել։ Իր քաշած շրջանով ուզում էր մեզ հասկացնել, թե իրա՛նն է բոլոր մեր երկիրը։ Ես չուզեցա հասկացնել նրան, որ այդ խելագարություն է, այլ՝ կես արի մեջտեղից, որով ուզեցա ասել՝ թե կեսն էլ իմն է։ Նա բարկացավ և իր սոխով ինձ պատերազմ հայտնեց կամ ուզեց ասել՝ մեր մեջ դառնություն կծագի, կռիվ կլինի։ Ես էլ իմ սխտորով հասկացրի նրան, որ ես փախչող չեմ, թեկուզ կռվից էլ վատթար բան պատահի։ Նա կորեկով ինձ սպառնաց, որ իր զորքերն անհամար են։ Ես էլ իմ հավով ցույց տվի, որ ահա՛ այսպես կջարդեմ ես քո անհամար զորքը։ Դրա վրա նա տեսավ, որ է՛լ չի կարող մեզ վախեցնել, փախավ-գնաց…

5․ Ի՞նչ վերաբերմունք ունեն դերվիշի նկատմամբ․
ա) ժողովուրդը

Բայց ժողովուրդը, լսելով գիտնականի բացատրությունը, ավելի մեծ երկյուղի մեջ ընկավ։ Էլ չէին ասում, թե՝ գուցե սխալ էր գիտնականի բացատրությունը, այլ դրա հակառակ՝ լուն ուղտ շինելով, պատմում էին իրար, թե. «Բա չե՞ք ասիլ, դերվիշը մի ամենազոր մարդ է, այսինչ երկրում հեղեղ և կարկուտ է թափել, բոլոր բնակիչներին կոտորել, այնինչ տեղ յոթը տարի շարունակ կապվել է երկինքը, ոչ մի կաթիլ անձրև չի եկել, սով է ընկել երկիրը, բոլորեքյանք^[2] կերել են միմյանց…»։ 

բ) գիտնականները

Բոլոր գիտնականները հաջորդաբար գնացին դերվիշի մոտ, և բոլորն էլ, ունքը շինելու տեղ, աչքն էլ հանեցին, փոխանակ ժողովրդի կասկածը փարատելու, նրան ավելի երկյուղի ու սնահավատության մեջ գցեցին։

գ) ջուլհակը

Այս մարդը մի խելագար դերվիշ է։ Երևակայել է, որ ինքը մի շատ զորեղ իմաստուն մարդ է և կարող է մեր ամբողջ աշխարհքին տիրել։

6․ Ի՞նչ վերաբերմունք ունես դու դերվիշի նկատմամբ։

Իմ կարծիքով դերվիշի պահվածքը շատ տարօրինակ էր։ Կարծես նրա հիմնական նպատակը մարդկանց վախեցնելն էր։ Անհասկանալի էր նաև իր գծած շրջանը, որի կենտրոնում ինքն էր, բայց չէր խոսում իր գործողությունների իմաստի մասին։
7․ Գտի՛ր տողեր, որտեղ երևում է ջուլհակի վերաբերմունքը գիտնականների նկատմամբ։

— Ինչո՞ւ չէ… կարող եմ… բայց մեծ ծախք կպահանջվի դրա համար։ Պետք է ձեռք բերել մի կախարդական գավազան, մի անմահական սխտոր և մի ոսկի ձու ածող հավ։

Շահ-Աբասը, որ շատ արհեստասեր թագավոր էր, գովեց ջուլհակին և հետո հարցրեց.

— Ի՞նչ արիր իմ սագերին, լավ փետրեցի՞ր, թե՞ ոչ…

— Ո՛ղջ լինի թագավորը, այո՛, լա՜վ փետրեցի, ահա՛ նրանց փետուրները,— ասաց ջուլհակը և թագավորի առջևը դրավ մի պարկ ոսկի։

8․ Համացանցից օգտվելով՝ գտի՛ր  տեղեկություններ ավանդության մասին։

Ավանդությունը ժողովրդական բանավոր արձակի տեսակներից է:  Ավանդությունները կարճ, արձակ, տեղեկատու բնույթի զրույցներ ու հուշապատումներ են՝ տեղային նշանակություն ունեցող դեպքերի ու դեմքերի, բնական ու մշակութային առարկաների, երևույթների մասին, իրական կամ հրաշապատում բովանդակությամբ։ Բնույթով լինում են իրերի ու երևույթների ծագումը պատճառաբանող, անունները ստուգաբանող կամ Էլ պատմական անձանց որևէ արարք վիպող զրույցներ։

Ըստ այդմ ավանդությունները լինում են ստուգաբանական, բացատրական և վարքաբանական։ Տալիս են աշխարհագրական, պատմական, կենցաղային, կրոնական և այլ տեղեկություններ ու գիտելիքներ։ Լայն տարածում են գտել Նոյի տապանի, Պրոմեթևսի, Ալեքսանդր Մակեդոնացու, Լոխման հեքիմի, դոկտոր Ֆաուստի մասին ավանդությունները։ Հայ ժողովուրդը ևս ստեղծել է ազգային ավանդություններ ու ավանդական զրույցներ։ Դրանք արտացոլում են մեր ժողովրդի հնամենի հավատալիքները, հասարակական կյանքն ու կենցաղը, պատմական բախտորոշ իրադարձությունները։ Հայտնի են Մհերի, Մեսրոպ Մաշտոցի, Վարդան Մամիկոնյանի, զորավար Անդրանիկի մասին ավանդությունները։ Կան նաև բազմաթիվ ավանդություններ՝ Հայկական լեռնաշխարհի տարբեր բնակավայրերի, պատմական հուշարձանների, աշխարհագրական տեղանունների մասին:

1. Ե՞րբ է լույսը բեկվում: Ինչո՞վ է լույսի բեկումը տարբերվում անդրադարձումից:

Լույսի ճառագայթի ուղղության փոփոխությունը մի միջավայրից մյուսին անցնելիս, կոչվում է լույսի բեկում:

Լույսի բեկմամբ են բացատրվում բազմաթիվ օպտիկական երևույթներ. բերենք դրանցից մի քանիսը՝

1. ջրամբարի խորությունը մեզ թվում է ավելի փոքր քան իրականում է,  

2. ջրով լի բաժակի մեջ մտցված ձողիկը թվում է կոտրված,

3. հորիզոնի նկատմամբ Արեգակի և աստղերի դիրքը թվում է իրականից ավելի բարձր, իսկ Արեգակի չափերն ավելի մեծ, երբ այն հորիզոնին մոտ է:

4.մթնոլորտի անհամասեռությամբ և նրանում լույսի բեկմամբ է պայմանավորված աստղերի առկայծումը և օդատեսիլի (միրաժ) առաջացումը:
2. Ի՞նչ է ոսպնյակը:

Գնդային մակերևույթներով սահմանափակված ապակենման մարմինները կոչվում են ոսպնյակներ:
3. Ո՞ր կետն է կոչվում ոսպնյակի կիզակետ:

Երբ լույսի զուգահեռ ճառագայթներն ընկնում են հավաքող ոսպնյակի վրա, դրանից անցնելուց հետո հավաքվում են մի կետում: Այդ կետը կոչվում է ոսպնյակի կիզակետ: 
4.Ի՞նչ օրենքով է կատարվում լույսի անդրադարձումը։

Այն մարմինները, որոնք լույս չեն արձակում, սակայն տեսանելի են, քանի որ անդրադարձնում են լույսի աղբյուրներից իրենց վրա ընկած լույսը՝ հանդիսանում են լույսի երկրորդային աղբյուրներ։
5.Նշի՛ր հայելիների տեսակները

Հայելիները լինում են հարթ, ուռուցիկ և գոգավոր:

6.Ո՞ր անկյուն է կոչվում անդրադարձման անկյուն։

Անդրադարձած ճառագայթի և հայելու մակերևույթին տարված ուղղահայացի կազմած անկյունը կոչվում է անդրադարձման անկյուն: